Η Ελλάς σβήνει

Γράφει ο Ανδρέας Σταλίδης

[Τα δεδομένα σε πίνακες και διαγράμματα ανανεώθηκαν τον Οκτώβριο του 2023 με τα oλοκληρωμένα στοιχεία του 2022. Το κείμενο παραμένει ως είχε το 2017 κατά την αρχική δημοσίευση για το δημογραφικό]

Ύψιστο ζήτημα μίας χώρας είναι η φυσική της υπόσταση, δηλαδή των πολιτών της. Το δημογραφικό είναι διαχρονικά το υπ’ αριθμόν ένα εθνικό θέμα για κάθε κράτος. Είναι κεφαλαιώδους σημασίας η δυναμική του πληθυσμιακού συσχετισμού με γείτονες, φίλους, συμμάχους και εχθρούς. Δυστυχώς δεν είναι σχήμα λόγου ότι η Ελλάς φαίνεται να αργοσβήνει. Είναι η οδυνηρή πραγματικότητα των δημογραφικών δεδομένων, τα οποία αν δεν ανατραπούν σύντομα, προμηνύουν ένα ζοφερό μέλλον.

Το δημογραφικό τα τελευταία 50 χρόνια.

Από το 1960 μέχρι σήμερα οι θάνατοι αυξάνονται με γραμμικό και προβλέψιμο ρυθμό περίπου 1000 επιπλέον ανά έτος. Οι γεννήσεις όμως διατρέχουν μία πορεία ανωμάλου δρόμου με αρκετές και ευδιάκριτες διακυμάνσεις, οι οποίες σχετίζονται και με τις εν γένει πολιτικές συνθήκες.

Την περίοδο 1961-1968 αυξανόταν σταθερά από 150 στις 163 χιλιάδες τον χρόνο, παρόλο που τότε  υπήρξε και ένα μεταναστευτικό κύμα προς ευρωπαϊκές χώρες. Την περίοδο της δικτατορίας 1968-1973 μειωνόταν σταδιακά από τις 163 στις 137 χιλιάδες (πτώση 16% σε 7 χρόνια), ενώ αμέσως μετά σταθεροποιήθηκαν με μία ελαφρά ανάκαμψη ως τις 148 χιλιάδες το 1980.

Την περίοδο 1980-1989, δηλαδή κατά την ώσμωση του καταναλωτισμού και της αθεμελίωτης ευμάρειας της ελληνικής κοινωνίας μειωνόταν σταθερά από τις 148 στις 101 χιλιάδες (31% πτώση σε 9 χρόνια). Κατόπιν σταθεροποιήθηκαν στο εύρος 100-103 για περίπου 13 χρόνια ως το 2002.

Από τότε, υπήρξε μία ελαφρά αύξηση ως το 2009 και έφτασαν στις 118 χιλιάδες. Ίσως η αιτία να ήταν τα πρώτα κύματα μετανάστευσης της προηγούμενης αλλά και εκείνης της δεκαετίας. Το 2009 περάσαμε στην τρέχουσα φάση της οικονομικής κρίσης με ραγδαία πτώση των γεννήσεων προς τις 92 χιλιάδες (πτώση 21% σε 7 χρόνια) και η καθοδική πορεία να φαίνεται εκ πρώτης όψεως ασταμάτητη.

Το ζωτικής σημασίας εθνικό θέμα του δημογραφικού προβλήματος της Ελλάδος δεν φαίνεται να απασχολεί καμία ελληνική ηγεσία, ούτε την κοινή γνώμη. Ελάχιστες ήταν οι κινήσεις άμβλυνσης της υπογεννητικότητας, κυρίως θεσμικού χαρακτήρα. Μοναδική εξαίρεση, με έμπρακτα και αξιοθαύμαστα μάλιστα αποτελέσματα, ήταν το επίδομα της Εκκλησίας της Ελλάδος το 1999 κατά την θητεία του Αρχιεπισκόπου Χριστοδούλου για το μηνιαίο επίδομα τρίτου παιδιού στη Θράκη μέχρι την ηλικία των 12 ετών.

Όπως μας πληροφορεί η Ελευθεροτυπία (26.2.2003), οι Χριστιανικές οικογένειες με τρία παιδιά ήταν μόλις 105 το 1999, αλλά σε λιγότερο από τέσσερα χρόνια οκταπλασιάστηκαν και ξεπέρασαν τις 800! Συνεπώς, είναι πράγματι δυνατόν να επιδράσει μία πολιτική ενίσχυσης των γεννήσεων σε κατάλληλες συνθήκες.

Επιπλέον επιβάρυνση στο δημογραφικό είναι ότι πάνω από 400 χιλιάδες Έλληνες της γονιμότερης δεκαετίας της ζωής τους (30-40 ετών) έχουν αποδημήσει στο εξωτερικό λόγω της οικονομικής κρίσης τα τελευταία χρόνια. Το τρέχον αυτό μεταναστευτικό κύμα αναβάλλει τις γεννήσεις, λειτουργεί ως εθνική αιμορραγία διότι ορισμένοι δεν θα επιστρέψουν εύκολα πίσω και τελικά μεγεθύνει το δημογραφικό πρόβλημα. Την ίδια ώρα, οι νεότεροι είναι απελπισμένοι για τις δικές τους οικογενειακές προοπτικές έχοντας να αντιμετωπίσουν το σοβαρότερο για τους ίδιους πρόβλημα της επιβίωσης.

Δυσοίωνες λοιπόν οι προοπτικές. Όποτε και σε όποιο βαθμό ξεπεραστεί η οικονομική κρίση, όσο καλά συγκροτημένη και αν είναι η συλλογική ιδιοπροσωπεία των Ελλήνων, ο κίνδυνος του δημογραφικού αφορά στην ίδια τη φυσική υπόσταση της χώρας. Το ελλειμματικό ισοζύγιο γεννήσεων-θανάτων είναι το μεγαλύτερο εθνικό θέμα.

Ετος	Γεννήσεις	Θάνατοι	ισοζύγιο γεννήσεων
1960	157,239	60,563	96,676
1961	150,716	63,955	86,761
1962	152,297	66,554	85,743
1963	148,366	66,813	81,553
1964	153,221	69,429	83,792
1965	151,565	67,269	84,296
1966	154,708	67,912	86,796
1967	162,904	71,975	90,929
1968	160,406	73,309	87,097
1969	154,117	71,825	82,292
1970	144,986	74,009	70,977
1971	141,155	73,819	67,336
1972	140,916	76,859	64,057
1973	137,555	77,648	59,907
1974	144,096	76,303	67,793
1975	142,295	80,077	62,218
1976	146,582	81,818	64,764
1977	143,757	83,750	60,007
1978	146,604	81,615	64,989
1979	147,995	82,338	65,657
1980	148,147	87,282	60,865
1981	140,953	86,261	54,692
1982	137,296	86,345	50,951
1983	132,621	90,586	42,035
1984	125,742	88,397	37,345
1985	116,495	92,886	23,609
1986	112,823	91,783	21,040
1987	106,401	95,656	10,745
1988	107,561	92,407	15,154
1989	101,657	92,720	8,937
1990	102,251	94,152	8,099
1991	102,620	95,498	7,122
1992	104,081	98,231	5,850
1993	101,799	97,419	4,380
1994	103,763	97,807	5,956
1995	101,495	100,158	1,337
1996	100,718	100,740	-22
1997	102,038	99,738	2,300
1998	100,894	102,668	-1,774
1999	100,643	103,304	-2,661
2000	103,267	105,219	-1,952
2001	102,282	102,559	-277
2002	103,569	103,915	-346
2003	104,420	105,529	-1,109
2004	105,655	104,942	713
2005	107,545	105,091	2,454
2006	112,042	105,476	6,566
2007	111,926	109,895	2,031
2008	118,302	107,979	10,323
2009	117,933	108,316	9,617
2010	114,766	109,084	5,682
2011	106,428	111,099	-4,671
2012	100,371	116,668	-16,297
2013	94,134	111,794	-17,660
2014	92,149	113,740	-21,591
2015	91,847	121,212	-29,365
2016	92,898	118,792	-25,894
2017	88,553	124,501	-35,948
2018	86,440	120,296	-33,856
2019	83,763	124,954	-41,191
2020	84,767	131,084	-46,317
2021	85,346	143,919	-58,573
2022	76,541	140,801	-64,260

Σημειώσεις και ανανέωση πινάκων και δεδομένων

• Τα στοιχεία προέρχονται από την Eurostat ως το 2015. Το 2016 από εδώ και το 2017 από εδώ
• Στοιχεία 2018-2020 από εδώ
• Στοιχεία του 2021 από την απογραφή εδώ

Επιπλέον στοιχεία (προσθήκη στις 4 Ιανουαρίου 2023)

Οι κάτοικοι της Ελλάδας κατά τις δύο τελευταίες απογραφές ήταν οι εξής

• Απογραφή 2011 – 10,815,197
• Απογραφή 2021 – 10,432,481

Οι νόμιμοι κάτοικοι κατά την απογραφή του 2021, δηλαδή οι έχοντες ελληνική υπηκοότητα (άρα οι εγγεγραμμένοι στα δημοτολόγια) ήταν 9,716,889.

‘Έτσι, η διαφορά για το 2021 είναι 715,592 άτομα που κατοικούν στην Ελλάδα χωρίς να έχουν αποκτήσει την ελληνική υπηκοότητα.

Από την απογραφή του 2021 και τις μετακινήσεις πληθυσμών, προκύπτουν και οι εξής αλλαγές στις έδρες του Κοινοβουλίου

Κερδίζουν έδρες:

• Δύο έδρες Ανατολική Αττική
• Δυτικός τομέας Β Αθηνών
• Βόρειος τομέας Β Αθηνών
• Νότιος Τομέας Β Αθηνών
• Α Θεσσαλονίκης

Χάνουν μία έδρα

• Κοζάνη
• Καστοριά
• Σέρρες
• Μαγνησία
• Άρτα
• Θεσπρωτία
• Φθιώτιδα
• Α Πειραιά
• Α Αθηνών

Το συνολικό αποτέλεσμα είναι -3 έδρες, οι οποίες προστίθενται στην Επικράτεια, οι οποίες από 12 γίνονται 15.

Βλέπουμε λοιπόν ότι στην Αττική συνολικά προστίθενται 3 έδρες (+5-2) και στη Θεσσαλονίκη 1 έδρα, ενώ η επαρχία συνολικά χάνει 7 έδρες, εκ των οποίων 3 από τη Μακεδονία.

Συνεπώς, η τάση αποκέντρωσης που ορισμένοι διαπίστωναν λόγω της οικονομικής κρίσης δεν επαληθεύθηκε.

Συμπεράσματα

Οι άνθρωποι συνεχίζουν να κινούνται

• από την επαρχία προς τα αστικά κέντρα,
• από το βορρά προς το νότο (δηλαδή στην Αττική),
• από την Ελλάδα προς το εξωτερικό (μείωση πληθυσμού),
• οι θάνατοι να υπερτερούν σε ολοένα και μεγαλύτερο βαθμό των γεννήσεων (ολοένα και διογκωμένο αρνητικό ισοζύγιο)
• από φτωχές χώρες άλλων ηπείρων προς την Ελλάδα με διογκωμένο αριθμό κατοίκων που δεν έχουν ελληνική υπηκοότητα

Γράφει ο Ανδρέας Σταλίδης