Όλοι οι άνθρωποι λέμε πως θέλουμε να είμαστε ευτυχισμένοι. Να ζούμε τη ζωή μας με πολλή χαρά και ξενοιασιά. Δίχως στεναχώριες, λύπη και αναποδιές. Είναι αυτό εφικτό;
Μήπως τελικά αυτό που μας στεναχωρεί δεν είναι η στεναχώρια αλλά το γεγονός ότι προσπαθούμε να την αποφύγουμε;
Σκέψου Θετικά;;
«Πώς μπορώ να σκέφτομαι πιο θετικά;» με ρώτησε μια κυρία που επικοινώνησε μαζί μου.
Σε αυτή την ερώτηση συμπυκνώνεται ένα κρυφό αλλά πολύ σοβαρό πρόβλημα της εποχής μας.
Ζούμε στους καιρούς που το κίνημα της θετικότητας έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις. Οι παρουσιαστές και παρουσιάστριες στα πρωηνάδικα και στις μεσημεριανές εκπομπές έχουν μονίμως ένα χαμόγελο καρφωμένο στο πρόσωπο και ψάχνουν τον τρόπο να το δούμε θετικά.
Ακούμε διαρκώς γύρω μας πως αξίζουμε να ζούμε με πάθος και να εκπληρώσουμε το δυναμικό μας.
Διάφοροι γκουρού της ευτυχίας, πολλά ευπώλητα βιβλία και δημοφιλή άρθρα και άλλα τόσα σεμινάρια μας προτρέπουν να βάλουμε περισσότερο θετικότητα στη ζωή μας. Η χαζομάρα χτυπάει κόκκινο!
Οι ειδικοί προτείνουν πολλούς τρόπους για να μειώσουμε τα αρνητικά συναισθήματα που νιώθουμε. Για να βγάλουμε το άγχος από τη ζωή μας, τη λύπη, τη στεναχώρια, την απαισιοδοξία, την γκρίνια και την αρνητικότητα.
Ποιο είναι το λογικό συμπέρασμα που προκύπτει από όλα αυτά τα ερεθίσματα που κυκλοφορούν γύρω μας;
Πως είναι ΚΑΚΟ να νιώθεις άσχημα. Πως ΠΡΕΠΕΙ να κάνεις ό,τι μπορείς για να το αποφύγεις. Πως έχουμε ΠΡΟΒΛΗΜΑ αν νιώθουμε άσχημα.
Το ζουμί
Ίσως εδώ να είναι και το ζουμί της δυσφορίας που βιώνουμε όταν μας κατακλύζει ένα τέτοιο συναίσθημα. Ίσως αυτό το οποίο μας απογοητεύει δεν είναι το συναίσθημα το ίδιο αλλά το γεγονός ότι δε θα έπρεπε να το νιώθουμε.
Αγχωνόμαστε που αγχωνόμαστε.
Θυμώνουμε που θυμώνουμε.
Στεναχωριόμαστε που στεναχωριόμαστε.
Κάτι πρέπει να πηγαίνει στραβά με εμάς. Αν όλοι μας λένε ότι αυτά τα συναισθήματα είναι «αρνητικά», τότε αν τα νιώθουμε έχουμε κάτι πολύ «αρνητικό» επάνω μας.
Έχουμε πρόβλημα.
Το Σκανδιναβικό παράδοξο
Η θεώρηση αυτή αποτελεί μια από τις εξηγήσεις του Σκανδιναβικού παράδοξου. Όπως είναι γνωστό οι Σκανδιναβικές χώρες φιγουράρουν για πολλά χρόνια στις πρώτες θέσεις της παγκόσμιας κατάταξης στις κλίμακες ευτυχίας. Κι όμως σε αυτές τις χώρες τα ποσοστά αυτοκτονίας είναι ιδιαίτερα υψηλά. Τι συμβαίνει εκεί;
Μια εξήγηση που έχει δοθεί είναι πως όταν όλοι γύρω σου είναι (ή δηλώνουν) ευτυχισμένοι τότε αν νιώθεις πως κάτι δεν πάει καλά με σένα πιστεύεις ότι φταις εσύ. Το παίρνεις προσωπικά. Όλοι είναι καλά κι εσύ δεν είσαι. ΕΣΥ φταις.
Έτσι είναι πιο πιθανό να δώσεις τέλος στην «ελαττωματική» σου ύπαρξη, γιατί δεν είναι φυσιολογικό να νιώθεις με αυτόν τον τρόπο.
Το ποσοστό αυτοκτονιών είναι αρκετά χαμηλό στην Ουκρανία και στο Αφγανιστάν κι ας περνάνε πολύ πιο άσχημα από ό,τι στη Σουηδία. Γιατί το ότι περνάνε άσχημα δεν το αποδίδουν σε προσωπικά αίτια. Όλοι δυσκολεύονται εκεί.
Δε φταίνε οι ίδιοι. Οι άνθρωποι δέχονται πως η δυσκολία τους είναι φυσιολογική συνέπεια των εξωτερικών συνθηκών. Όχι της εσωτερικής τους προβληματικότητας.
Το φαινόμενο των Χριστουγέννων
Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και στην περίοδο των γιορτών, όπου οι αυτοκτονίες αυξάνονται όπως και τα καταθλιπτικά επεισόδια.
Όταν πρέπει να είσαι χαρούμενος την εποχή αυτή, επειδή όλες οι διαφημίσεις και οι φίλοι σου λένε ότι τα Χριστούγεννα είναι η καλύτερη γιορτή του χρόνου, που όλοι είναι αγαπημένοι και μονιασμένοι, τότε αν για κάποιο λόγο δεν πληροίς αυτό το στερεότυπο και είσαι στεναχωρημένος ή μόνος, θα το πάρεις πολύ βαριά.
Όχι γιατί είσαι στεναχωρημένος ή μόνος, αλλά επειδή θα ΕΠΡΕΠΕ να μην είσαι.
Υπάρχουν άραγε αρνητικά συναισθήματα;
Κι όμως αξίζει μια δεύτερη ματιά στα λεγόμενα αρνητικά συναισθήματα.
Τα οφέλη των «θετικών» συναισθημάτων έχουν αναδειχτεί ξεκάθαρα από την επιστήμη της Θετικής Ψυχολογίας. Την επίδραση των αρνητικών συναισθημάτων προσπαθεί να εξαλείψει η επιστήμη της Ψυχολογίας.
Υπάρχει και μια κρυφή πλευρά όμως, η οποία ίσως να μην έχει πάρει τη δημοσιότητα που της αρμόζει. Αυτή είναι η θετική πλευρά των «αρνητικών» συναισθημάτων.
Ας τη δούμε μαζί…
Απαισιοδοξία
Αν σκέφτεσαι το χειρότερο που μπορεί να συμβεί πριν από μια κατάσταση και κάνεις όλα τα αρνητικά σενάρια τότε έρευνες[1] έχουν βρει ότι αυτή η διαδικασία μπορεί να σου αυξήσει την αυτοπεποίθηση και την ικανοποίηση μακροπρόθεσμα.
Επίσης, είναι πιο πιθανό θα τα πας καλύτερα στον ακαδημαϊκό τομέα και θα δημιουργήσεις πιο υποστηρικτικά δίκτυα φίλων. Θα μπορείς να βλέπεις πιθανούς κινδύνους τους οποίους οι αισιόδοξοι φίλοι σου μπορεί να μην έχουν υπολογίσει κι έτσι να είσαι καλύτερα προετοιμασμένος.
Η Στωική φιλοσοφία στηρίζεται στο να σκέφτεσαι το χειρότερο που μπορεί να συμβεί και να νιώθεις άνετα μέσα σε αυτό το σενάριο. Αν το καταφέρεις αυτό, μετά ό,τι και να γίνει θα είναι μπόνους.
Λύπη
Οι ψυχολόγοι[2] έχουν βρει ότι το να είσαι λυπημένος (λόγω κοινωνικής απώλειας και όχι λόγω απώλειας του στάτους σου) κινητοποιεί τη θετική συμπεριφορά του να προσπαθήσεις να συνδεθείς με άλλους ανθρώπους. Όταν είσαι λυπημένος θέλεις ένα στήριγμα.
Είναι πιο πιθανό οι άλλοι να σε προσεγγίσουν για να σε παρηγορήσουν και να συνδεθούν μαζί σου παρά αν είσαι μέσα στην τρελή χαρά. Είναι ευκολότερο να στεναχωρηθούμε με τη λύπη κάποιου από ό,τι να χαρούμε με τη χαρά του.
Με το σεισμό σπεύσαμε να βοηθήσουμε την λαβωμένη Τουρκία. Όταν ήταν καλά δεν πήγαμε να πιούμε μια ρακί μαζί.
Άγχος
Έχω αναλύσει σε άλλα άρθρα για το πώς το άγχος μπορεί να γίνει φίλος σου. Η νέα επιστήμη του στρες έχει αποδείξει ξεκάθαρα, όπως φαίνεται σε αυτό το άρθρο, ότι δε σε επηρεάζει το άγχος αλλά το πιστεύω σου γι αυτό. Ειδικά το άγχος μπορεί να κάνει καλό στην καρδιά σου, στη μακροζωία σου και να σε κάνει να τα πας πολύ καλύτερα στις εξετάσεις σου.
Δυστυχώς δεν ακούμε καθόλου γι αυτήν την πλευρά του άγχους κι έτσι όλοι θέλουμε να το αποφύγουμε αντί να το χρησιμοποιήσουμε προς όφελός μας.
Ευτυχώς στο νέο μου βιβλίο αφιερώνω ένα Κεφάλαιο για το Άγχος και τη νέα οπτική, οπότε όποιος το διαβάσει θα μπορέσει επιτέλους να ξεφύγει από την κοινωνική παραπληροφόρηση.
Θυμός
Ο θυμός μπορεί να αποτελέσει την κινητήριο δύναμη για να πάρεις δράση και να διορθώσεις μια αδικία. Να καταφέρεις να βρεις την ενέργεια που χρειάζεσαι ώστε να ξεσηκωθείς και να αντιδράσεις σε κάτι που σε δυσκολεύει.
Αν δε θυμώναμε θα είχαμε ακόμα Τουρκοκρατία.
Πόσοι δεν έχουμε αντιδράσει επιτέλους όταν νιώσαμε πως είχε φτάσει ο κόμπος στο χτένι. Αν δεν μπορείς να θυμώσεις θα υπομένεις βασανιστικές και ταπεινωτικές καταστάσεις.
Ενώ για κάποιους ανθρώπους ο θυμός είναι θέμα, υπάρχουν πάρα πολλοί άνθρωποι που ανέχονται τα πάντα και κάνουν υπομονή, για τους οποίους θα ήταν δώρο να μπορούσαν να θυμώσουν περισσότερο.
Στεναχώρια
Η στεναχώρια μπορεί να πονάει αλλά ταυτόχρονα κρύβει μέσα της τη δυνατότητα για να πάρουμε το μάθημα από αυτό που μας συνέβη. Ο έντονος πόνος μπορεί να γίνει ο λόγος για να αναλύσεις την κατάσταση και να μάθεις κάτι περισσότερο για εσένα και να εξελιχθείς.
Αν δεν υπήρχε ο πόνος και δεν σε ενοχλούσαν και τόσο ορισμένες καταστάσεις, τότε θα συνέχιζες να επαναλαμβάνεις τις ίδιες συμπεριφορές για πάντα. Οι άνθρωποι δεν αλλάζουμε αν δεν πιάσουμε πάτο και ενώ ο πάτος εμπεριέχει πόνο, εμπεριέχει ταυτόχρονα και τη δύναμη για τα νέα ξεκινήματα.
Όσοι έχουν κάνει μεγάλες αλλαγές στη ζωή τους, γνωρίζουν πώς είναι αυτό το συναίσθημα.
Συμπέρασμα
Δεν υπάρχουν θετικά και αρνητικά συναισθήματα. Υπάρχουν μόνο συναισθήματα. Όλα τα συναισθήματα έχουν συγκεκριμένο λόγο ύπαρξης. Έχουν προκύψει εξελικτικά επειδή εξυπηρετούν μια πολύ απαραίτητη για την επιβίωσή μας λειτουργία.
Ακόμα και αν είναι δυσάρεστος ο τρόπος με τον οποίο το κάνουν, είναι όλα άρρηκτα συνυφασμένα με την ανθρώπινη φύση μας. Συνεπώς είναι απόλυτα φυσιολογικά!
Ταυτόχρονα είναι επίσης φυσιολογικό να μη μας αρέσουν τα λεγόμενα «αρνητικά» συναισθήματα γιατί μας κάνουν να νιώθουμε άσχημα. Και κανένας δε θέλει να νιώθει έτσι. Το πρόβλημα όμως ξεκινάει όταν προσπαθούμε να τα αποφύγουμε, όταν τα δαιμονοποιούμε και προσπαθούμε να τα εξορίσουμε από την πραγματικότητά μας.
Είναι ΑΔΥΝΑΤΟΝ να μη νιώθουμε άσχημα σε πολλές φάσεις της ζωής μας.
Είναι σαν να νιώθεις άσχημα που πεινάς. Δεν είναι ευχάριστο, αλλά είναι ένδειξη πως κάτι δεν πάει καλά με το σώμα σου. Αντίστοιχα τα συναισθήματα είναι ένδειξη πως κάτι δεν πάει καλά με την ψυχή σου. Όταν αναπόφευκτα τα νιώσεις, μην προσπαθήσεις να τα διώξεις.
Σκύψε επάνω τους και αφουγκράσου τα με κατανόηση και αποδοχή. Νιώθεις που νιώθεις άσχημα, μη σε κατηγορήσεις κι από πάνω.
Απενοχοποίησε τη στεναχώρια σου και ζήσε αρμονικά με τον εαυτό σου!
[1] Lindebaum, D., Jordan, P. J., (2014), When it can be good to feel bad and bad to feel good; Exploring asymmetries in workplace emotional outcomes
[2] Gray HM, Ishii K, Ambady N. (2011) Misery loves company: When sadness increases the desire for social connectedness
