Ο μετέπειτα Νομός Δράμας, τελούσε υπό οθωμανική υποδούλωση, μέχρι την 1 Ιουλίου 1913, που ο νικηφόρος ελληνικός στρατός εισήλθε ως απελευθερωτής στην Δράμα, αφού λίγες ημέρες πριν απελευθέρωσε τις Σέρρες.
Οι υπόδουλοι ΄Ελληνες κάτοικοι της διατηρούσαν ακμαίο ελληνικό φρόνημα, μέσα από τις συμπληγάδες πέτρες της οθωμανικής κυριαρχίας και της βίας του βουλγαρισμού, που επεδίωκε τον προσεταιρισμό τους και την φυλετική αφομοίωση, κάτω από το ράσο της βουλγάρικης εξαρχίας.Η παρουσία του φωτισμένου ιεράρχη ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΚΑΛΑΦΑΤΗ, στον μητροπολιτικό θρόνο, από το 1902 μέχρι το 1910, αναπτέρωσε το φυλετικό ελληνικό συναίσθημα και τόνωσε την πίστη στην Ορθοδοξία, με ενεργή αντίδραση στην βουλγαρική θρησκευτική επιβολή και επιβουλή.
Η εθνωφελής δράση του, είναι ακόμη παρούσα στην περιοχή, με τα υπάρχοντα κτίρια των σχολείων – εκπαιδευτηρίων που δημιούργησε σε ολόκληρη την περιοχή και τα φιλεκπαιδευτικά, σωματεία που προσέφεραν ελληνική παιδεία και γνώση.Κατόπιν εντόνων …επεμβάσεων και δράσεων…απομακρύνθηκε και αντικαταστάθηκε από τον ΑΓΑΘΑΓΓΕΛΟ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗ, από το 1910 μέχρι την 25 Οκτωβρίου 1922.Και οι δύο,ως καταγόμενοι από την Μικρά Ασία, γνώριζαν πως θα τονώσουν τους καταπιεζόμενους Χρισταινούς ομοεθνείς και να τους προστατεύσουν αποτελεσματικά.Λίγο πριν τη απελευθέρωση, στην σκλαβωμένη ακόμη πόλη της Δράμας, λίγο πριν την λήξη των σχολικών μαθημάτων, ως συνηθιζόταν επί πολλά χρόνια, οργανώθηκαν σχολικοί γυμναστικοί σχολικοί αγώνες των σχολείων της και αυτών της περιφέρειας, στο στάδιο που είχε η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΔΡΑΜΑΣ, με την ενεργή πολυπληθή συμμετοχή όλου του πληθυσμού και όλων των άλλων συγκατοικούντων μειονοτήτων.
Ας αφήσουμε να εξελιχτούν τα γεγονότα ως μας μεταφέρθηκαν δημοσιογραφικά. *** ” ΜΙΑ ΩΡΑΙΑ ΕΘΝΙΚΗ ΠΑΝΗΓΥΡΙΣ. ΟΙ ΓΥΜΝΑΣΤΙΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΔΡΑΜΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΕΡΙΧΩΡΩΝ ΤΗΣ…..ΔΡΑΜΑ 22 Μαϊου 1912.
Το γυμναστήριο της Ελληνικής Κοινότητας Δράμας χρησιμοποιήθηκε και φέτος,ως στάδιο συγκεντρώσεως, όπου εκεί μέσα, αποδείχτηκε,ότι έγινε κατανοητή, η σοφή ρήτρα των αρχαίων ” νους υγιής εν σώματι υγιή “, όχι μόνο στην έδρα της επαρχίας, αλλά και στις γύρω κωμοπόλεις και χωριά.Αποδείχτηκε ηλίου φαενώτερο και με τα ζωηρότατα χρώματα, ότι όλοι μας επιθυμούμε να έχουμε καλά σχολεία, γιατί πρωτεύον έθνος είναι εκείνο, που έχει τα καλύτερα σχολεία και αν δεν είναι σήμερα, θα γίνει ασφαλώς αύριο.* Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΕΟΛΑΙΑ ΟΛΟΚΛΗΡΗΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΠΑΡΟΥΣΑ ΣΤΗΝ ΔΡΑΜΑ.Σε αυτό το ιδεώδες , λόγω ιστορίας, προσβλέπει η κοινότητα Δράμας, με τις γύρω ομογενείς κοινότητες, Προσωτσάνης, Δοξάτου, Τσατάλτζας ( Χωριστής ), Εδίρνετζικ ( Αδριανής ), Πλεύνας ( Πετρούσας, Βυσσότσανης ( Ξηροποτάμου και Δράνοβας ( Μοναστηράκι ).Φρόντισαν να έχουν καλά σχολεία, με καλούς δασκάλους και γυμναστές μη φειδόμενοι κόπων και δαπανών.
Με όλη τους την καρδιά έσπευσαν στην πρόσκληση της αξιότιμης εφορίας Δράμας και προσήλθαν να πάρουν μέρος στους ετήσιους σχολικούς γυμναστικούς αγώνες, όπου αποδείχτηκε ότι, χάρις στην συνεχή φροντίδα και ενδιαφέρον των έμπειρων διευθύνσεων και των άξιων γυμναστών μας, οπαδών της σουηδικής γυμναστικής, εξασφαλίστηκε από την μαθητιώσα νεολαία, σώμα υγιές, με νου και δύναμη με φρόνηση.΄Οτι και αν λεχθεί και γραφεί με λυρικές και πεζογραφικές εξάρσεις και πολύλογες λεπτομέρειες, θα είναι σίγουρα κατώτερο απ’ όσα είδαμε και ακούσαμε, στο διήμερο που διήρκεσαν οι σχολικοί αυτοί αγώνες.
Είδαν και άκουσαν και σχημάτισαν για τα αποτελέσματα άριστη προσωπική γνώμη, όσοι είχαν την ευτυχία να παραστούν ως εκπρόσωποι, θρησκευτικών, πολιτικών και στρατιωτικών αρχών και όλων των κοινωνικών στρωμάτων.Ολη αυτή η πολύμορφη και πολυποίκιλη ανθρωποπλημμύρα, αποτελούσε μία μαγευτική ανθοδέσμη, που απλωνόταν πάνω στις εξέδρες,..μέχρι να τις γκρεμίσουν, δεν σταμάτησε να εκφράζει τον θαυμασμό της για την προετοιμασία και την τελειότητα που εκτελούσαν τα παραγγέλματα των γυμναστών τους, σαν μικροί στρατιώτες.Συνεχείς ζητωκραυγές και χειροκροτήματα, που προαιώνιζαν πολλά καλά για μία συνταγματική πατρίδα.Στην εξαιρετική και λαμπρή αυτή πανήγυρι τον εναρκτήριο λόγο εξεφώνησε ο ιεροδιάκονος και ιεροκήρυκας της Ι. Μητροπόλεως Βασίλειος, με θέμα την σπουδαιότητα των σχολικών αγώνων.Με δυνατά επιχειρήματα είπε ότι είναι μεγάλης σπουδαιότητας, γιατί αυτοί είναι το μέσο, που θα ανυψώσει τον ελληνισμό, στο ίδιο επίπεδο με την γυμναστική, που βρισκόταν οι αρχαίοι ΄Ελληνες.Οι σχολικοί αγώνες είπε, είναι το μέσο εκείνο, που συνταυτίζει στα μάτια των παιδιών την γυμναστική με την δόξα και τρέφει τον ΄έρωτα προς την δόξα και την ίδια την γυμναστική.Οι σχολικοί αγώνες είναι η ωραία ΑΥΓΗ της μεγάλης και ένδοξης ημέρας της γυμναστικής αναγέννησης του γένους μας.Τιμή και δόξα στα θεϊκά πνεύματα της αρχαίας Ελλάδας, που κατανόησαν τόσο νωρίς τη σπουδαιότητα των αγώνων αυτών και τους πραγματοποίησαν τόσο θαυμάσια και προέβαλαν τις καθημερινές ασκήσεις των μαθητών, στα μάτια του κόσμου.
Τιμή και δόξα στα ευγενή τέκνα εκείνων, που στα περισσότερα μέρη του ελληνισμού έτσι και στην ένδοξη γωνιά της Μακεδονίας, έβαλαν θεμέλια του νέου εξαιρετικού οικοδομήματος της γυμναστικής του νεώτερου Ελληνισμού.Ηδη βλέπω με το μυαλό μου, πως θα είναι αυτή η γωνιά, γεμάτη από σφρίγος και αρχαιοελληνικού κάλλους, να αγωνίζεται για την απόκτηση κλάδου δάφνης ή ελιάς, με τον ίδιο ζήλο που ασκήθηκαν οι ένδοξοι πατέρες μας.Βλέπω ταπεινές κοινότητες να καταλαμβάνουν την πιό τιμητική θέση στο έθνος, γιατί ανέδειξαν ολυμπιονίκη.
Βλέπω γονείς να πεθαίνουν από χαρά, γιατί δίδαν τα παιδιά τους ολυμπιονίκες.Βλέπω τους φιλέλληνες, να κλαίνε από χαρά, για την ίδια ομοιότητα των νεώτερων προς τους αρχαίους ΄Ελληνες και τους ίδιους εχθρούς να απολαμβάνουν με θαυμασμό τα λόγια του αρχαίου Πέρση…” αλίμονο Μακεδονία, ποιούς άνδρες μας έφερες να πολεμήσουμε, αυτοί αγωνίζονται όχι για χρήματα, αλλά για την αρετή “.
Μετά τον διάκονο, που μετέφερε την ψυχολογική του κατάσταση και τις ενδόμυχες σκέψεις του, μίλησε κατάλληλα και ο προοδευτικότητος μουτασερίφης Χασάν Ταχσίν, που εξήρε το φιλοπρόοδο, φιλήσυχο και φιλειρηνικό χαρακτήρα των ομογενών και τόνισε ότι για την πρόοδο και ευημερία της κοινής πατρίδας, απαιτείται δικαιοσύνη, μόρφωση και οικονομική ευρωστία και οποιοδήποτε από τα πολλά και ποικιλώνυμα έθνη θέλει να πρωταγωνιστήσει, μπορεί να το κάνει και να κάθεται στην πρώτη γραμμή.με ωραία ανταπάντηση του Σεβασμιωτάτου Αγίου Δράμας, απόδωσε τα λόγια του στα ελληνικά και πρόσθεσε ότι με τέτοιους μουτασερίφηδες όπως ο Χασάν Ταχσίν μπέης και με τέτοιους στρατιωτικούς κι θρησκευτικούς υπαλλήλους, όπως αυτοί που παρίστανται και συγχρόνως με τέτοιους δάσκαλους και μαθητές φαντάζεται ότι σε λίγο θα δουν στα γυμναστήρια, μουσουλαμνόπαιδες, ελληνόπαιδες, βουλγαρόπαιδες, αρμενόπαιδες και άλλους να συναγωνίζονταιΟλοι δε σε όλους τους κλάδους, στρατιωτικοί και πολιτικοί, όπως ο Σουλεϊμάν πασάς, Ιωάννης Πέτκο, Σαμουήλ και Μαρδιρός, εργάζεται ο καθένας για το καλό της κοινής πατρίδας και την δική του ιστορία και παράδοση.
Στη λαμπρή και επιβλητική αυτή πανήγυρι προσέφεραν πολλά και οι δύο μουσικές, της Δράμας και Προσωτσάνης υπό εξαίρετη διεύθυνση.Προκάλεσαν τη μεγαλύτερη αίσθηση και έδιναν ζωηρότητα στις προσκλησεις..
Τέτοιες υπήρξε φέτος η σχολική μας γυμναστική πανήγυρις, που διεξήχθηκε με συνεχές ενδιαφέρον και ζωηρότητα κι τελείωσε με την απονομή των βραβείων στους αριστούχων του εθνικού μας χώρου, με τις ευχές του Μητροπολίτη, που ευχήθηκε περισσότερη εξέλιξη των αγώνων , προς δόξα λαμπρή, όχι μόνο των κοινοτήτων, που συμμετείχαν, αλλά ολοκλήρου του έθνους.
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΑΓΩΝΩΝΑ. ΗΜΕΡΑ————
ΔΡΟΜΟΣ 100μ Α. ηλικίας__________________________1.- ΚΑΒΡΑΚΗΣ Ιωάννης Δράμας2.- ΧΑΤΖΗΛΕΚΚΟΥ Παναγής Τσατάλτζας,( Χωριστής )3.- ΔΑΒΕΛΛΑΣ Γεώργιος ΔράμαςΠΑΛΗ Β. ηλικίας.
τελικός αγώνας.————————————-1.- ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ Β. Δράμας.2.- ΣΙΜΙΤΖΗΣ Τ. Τσατάλτζας ( Χωριστής )3.- ΚΑΣΑΠΗΣ Επ. ΔράμαςΣΦΑΙΡΟΒΟΛΙΑ Α. ηλικίας.——————————–
1.- ΧΡΥΣΑΦΗΣ 8.93 Δράμας2.- ΧΑΤΖΗΣΑΜΑΡΑΣ 7.65 Δράμας3.-ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ Ανεσ. 7.12 ” “ΣΚΥΤΑΛΟΔΡΟΜΙΑ 400μ. Α. ηλικίας.—————————————-
1.- Ομάδα Δράμας2.- ” ” Δοξάτου3.- ” ” Βυσσότσανης. ( Ξηροποτάμου )ΔΡΟΜΟΣ μετ’ εμποδίων 65 μ.————————————1.- ΓΚΑΪΔΑΤΖΗΣ Ζήσης Δράμας2.- ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ Ανεσ. ” ” 3.-ΒΟΓΙΑΤΖΗΣ Κ. ΔοξάτουΔΡΟΜΟΣ 60 μ. Β. ηλικίας—————————–
1.- ΣΙΜΙΤΖΗΣ Τσατάλτζας2.-ΚΑΣΑΠΗΣ Δράμας3.- ΝΑΛΜΠΑΝΤΗΣ ΠροσωτσάνηςΑΛΜΑ ΑΠΛΟΥΝ ΑΝΕΥ ΦΟΡΑΣ . ηλικίας.—————————————————1.- ΖΗΣΗΣ 2.54 Μ. Δράμας2.- ΒΟΖΗΣ 2.46 μ. Τσατάλτζας ( Χωριστής )3.- ΚΑΒΡΑΚΗΣ 2.44 μ. Δράμας
ΛΙΘΟΒΟΛΙΑ Α. ηλικίας.————————–
1.- ΧΡΥΣΑΦΗΣ 9.75 μ. Δράμας2.- ΓΚΑΪΔΑΤΖΗΣ 8.20 μ. Δοξάτου3.- ΒΑΣΙΟΣ 8.15 μ. Εδίρνεζικ ( Αδριανή )ΔΡΟΜΟΣ 800 μ. Α. ηλικίας——————————–
1.- ΒΟΖΗΣ Τσατάλτζας ( Χωριστής )2.- ΟΛΑΚΛΗΣ Δράμας3. ΒΑ”ΡΑΚΤΑΡΗΣ Βυσσότσανης ( Ξηροπόταμος )
ΣΑΚΚΙΟΔΡΟΜΙΑ——————
1.- ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ Χρησ. Δράμας2.- ΣΤΟΛΙΓΚΑΣ Δημ. ” ” 3.- ΠΕΝΤΖΙΚΗΣ Γ. ” “Β. ΗΜΕΡΑ ————-
ΑΛΜΑ ΕΠΙ ΚΟΝΤΩ Α. ηλικίας———————————1.- ΒΑΪΡΑΚΤΑΡΗΣ 1.42 . Βυσσότσανης ( Ξηροποτάμου )2.- ΓΚΑΪΔΑΤΖΗΣ 1.40 Δοξάτου3.- ΒΑΜΒΑΣ 1.35 Προσωτσάνης
ΔΡΟΜΟΣ 400μ. Α. ηλικίας——————————
1.- ΟΛΟΚΛΗΣ Δράμας2.- ΓΚΑΪΔΑΤΖΗΣ Δοξάτου3.- ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ Παντελής Δράμας.
ΔΙΕΛΚΥΣΤΙΝΔΑ ΚΑΘ’ ΟΜΑΔΕΣ———————————
Ομάδα ΔοξάτουΑΛΜΑ ΑΠΛΟΥΝ ΜΕΤΑ ΦΟΡΑΣ———————————-
1.- ΚΑΡΑΤΟΠΟΥΖΗΣ 3.95 μ. Τσατάλτζας ( Χωριστής )2.- ΒΟΓΙΑΤΖΗΣ Κ. 3.90 μ. Δοξάτου3.- ΚΑΡΑΪΣΣΚΟΥ 3.70 μ. ” “
ΑΛΜΑ ΕΙΣ ΤΡΙΠΛΟΥΝ ΜΕΤΑ ΦΟΡΑΣ —————————————–
1.- ΚΑΒΡΑΚΗΣ Γ. 9.60 μ. Δράμας2.- ΖΗΣΗΣ 9.35 μ. ” “3.- ΒΟΖΗΣ 9.30 μ. Τσατάλτζας ( Χωριστής )
ΑΛΜΑ ΕΙΣ ΥΨΟΣ ΜΕΤΑ ΦΟΡΑΣ Α. ηλικίας———————————————–
1.- ΚΑΒΡΑΚΗΣ 0.75μ. Δράμας 2.ΠΕΝΤΖΙΚΗΣ Δ. 0.70 μ. “3.- ΒΑΪΡΑΚΤΑΡΗΣ 0.70 μ. “
ΔΡΟΜΟΣ ΑΝΤΟΧΗΣ 7 χιλ.——————————–
1.- ΣΥΜΕΩΝΙΔΗΣ Αθαν. Βυσσότσιανης ( Ξηροποτάμου)2.- ΑΛΕΞΙΟΥ Δημοσθένης Τσατάλτζας ( Χωριστής )3.- ΚςΧΑΓΙΑΣ Αποστ. Προσωτσάνης .
***ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ——————**
Μετά την πανηγυρική αυτή ατμόσφαιρα της 22 Μαϊου 1912, τον Οκτώβριο , η Βουλγάρικη κατακτητική λαίλαπα επέπεσε στις σάρκες αυτών των Ελλήνων και ως γύπας άρχισε την φθορά, μέχρι την 30η Ιουνίου 1913.Με την υποχώρηση τους την 30 Ιουνίου 1913 ο βουλγάρικος στρατός. άφησε την ολοκληρωτική καταστροφή στα χωριά του κάμπου της Δράμας.
Το μαρτυρικό Δοξάτο με τους ακραιφνείς Ελληνες κατοίκους του, υπέστη την τοπική του γενοκτονία. Στρατός και πολίτες κατέσφαξαν και λεηλάτησαν το Δοξάτο και μεγάλο τμήμα του το παρέδωσε στην φωτιά.
Η ξακουστή κωμόπολη δεν υπήρξε ως …οντότητα.Πολλοί από τους μαθητές εκείνους, με τους συγγενείς και συγχωριανούς τους, παραδόθηκαν στις φονικές δράσεις του τακτικού και άτακτου στρατού.*
Το παρόν κείμενο στο μεγάλο του μέρος προέρχεται από την εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ της Θεσσαλονίκης της 23ης ΜαΪου 1912.
Έγραψε ο Βασίλης Ναζλής
